Door simpelweg te erkennen hoe het is, wordt alles anders. – Jon Kabat-Zinn
Stressreductie door aandacht/mindfulnesstraining is in de jaren ’70 ontwikkeld door Dr. Jon Kabat-Zinn. Hij was tot 2000 verbonden aan de medische faculteit van de universiteit van Massachusetts, Worcester, VS.
Kabat-Zinn is van oorsprong moleculair bioloog. Hij was er in de loop van zijn leven van overtuigd geraakt dat meditatie en de kwaliteit van aandacht een cruciale rol kunnen spelen in het genezingsproces van zieke mensen. Hij zag hoe in het ziekenhuis waar hij werkte een aantal mensen tussen wal en schip vielen. Deze mensen waren medisch gezien uitbehandeld en moesten zelf uitzoeken hoe zij verder konden leven met ernstige pijn, chronische moeheid en tal van fysieke beperkingen. Artsen bleken behoefte te hebben aan een methode waarmee patiënten zelf iets aan hun gezondheid konden doen.
Kabat-Zinn ontwikkelde een programma onder de naam ‘Mindfulness Based Stress Reduction’ (MBSR). Dit programma was er op gericht mensen te begeleiden bij lange termijn revalidatie en de psychosociale gevolgen daarvan. Hij kreeg toestemming om met een aantal patiënten, bij wijze van experiment, het MBSR-programma te doen.
De resultaten bleken zo verrassend te zijn, dat het MBSR-programma vervolgens standaard werd toegepast in het academisch ziekenhuis waar hij werkte. In 1979 opende de Stress Reduction Clinic, onderdeel van de faculteit Geneeskunde, haar deuren.
Kabat-Zinn ging bij het ontwikkelen van het MBSR-programma uit van zijn kennis van biomedisch onderzoek. Deze kennis vulde hij aan met inzichten uit bewustzijnsdisciplines en uit de volwassen-educatie. Bewustzijnsdisciplines – meditatievormen – geven concrete aanwijzingen over de oorzaken van lijden en over de wijze waarop een mens met dit lijden kan omgaan en het kan verminderen. De grote verdienste van Kabat-Zinn ligt in zijn vermogen deze kennis en inzichten te vertalen in oefeningen die de westerse mens kan toepassen, aangepast aan zijn mogelijkheden, ook bij ziekte en lichamelijk beperkingen.
Het MBSR-programma werd jarenlang gegeven in de kelder van het ziekenhuis van de universiteit van Massachusetts. Begin jaren negentig verhuisde de Stress Reduction Clinic naar een apart gebouw op het terrein van het ziekenhuis en werd de naam veranderd in Center for Mindfulness (CFM) in Medicine, Health Care and Society.
Inmiddels heeft het instituut meerdere trainers die de cursussen begeleiden. In de loop van zo’n twintig jaar hebben meer dan 13.000 mensen de cursus gevolgd. Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van aandachttraining bij mensen met pijn, angst, fibromyalgie, psoriasis, depressie en kanker.
Aandachttraining wordt ook in andere verbanden onderwezen, bijvoorbeeld in gevangenissen, op scholen, aan managers en advocaten en aan een Olympische roeiploeg in 1984. In arme buurten van Worcester, waar het CFM gevestigd is, wordt de training kosteloos aangeboden onder de naam ‘Inner City Program’ aan arme lokale inwoners en immigranten, mensen met meestal grote sociale en emotionele problemen.
Kabat-Zinn heeft het instituut in 2000 verlaten. Zijn collega Saki Santorelli is sindsdien de directeur van het Center for Mindfulness. Santorelli heeft de dagelijkse leiding over het centrum. Daarnaast richt hij zich op het opleiden van aankomende artsen en andere zorgverleners, om zo de ontwikkeling van hun vaardigheden op het gebied van zelfreflectie en zelfkennis te versterken en hen te leren hoe ze een betere kwaliteit van aandacht kunnen hebben voor hun patiënten. In vele andere ziekenhuizen en instituten in de Verenigde Staten wordt het programma voor aandachttraining gebruikt en doet men wetenschappelijk onderzoek naar de effecten ervan.
Met dank aan drs. Johan Tinge voor het mogen gebruiken van dit overzicht.